نقد و تحلیل مقام شکر در آثار منظوم عرفانی تا قرن هفتم هجری

ه شُکر از مقامات عرفانی است که بر خاستگاه قرآنی و دینی تکیه دارد و در میراث ادبی اخلاقی و فرهنگی به جا مانده ازصوفیه از برجستگی و نمود قابل ملاحظه ای بر خوردار است ؛ به طوری که هم در آثار منظوم و هم در آثار منثور عرفانی بدان توجه شده است و عرفا ذیل این مقام عرفانی ، موضوعات بسیاری را مطرح نموده و به آن ها پرداخته اند.در این پژوهش تلاش شده است تا این مقام عرفانی در آثار عرفانی منظوم از قرن چهارم تا قرن هفتم هجری مورد نقد و تحلیل قرار گرفته و سیر تحول آن ، در این برهه ی زمانی بررسی شود. این پژوهش شامل سه فصل می باشد که درفصل اول ، مفهوم شکر در قرآن و احادیث و روایات و برخی تفاسیر قر آنی و هم چنین در ادبیات صوفیانه تا فرن پنجم هجری بررسی شده است. در فصل دوم ،مقام شکر در آثار سنایی و در فصل های سوم و چهارم در آثار عطار و مولانا مورد نقد و تحلیل قرار گرفته است.نتایجی که از این پژوهش به دست می آید به این قرار است که : مقام شکر در منابع دینی و آثار عرفا و متصوفه ، تا قرن پنجم هجری ، دارای اهمیت می باشد به طوری که در این آثار ، موضوعاتی چون ، ماهیت، جایگاه، انواع و امکان شکر و درجه ی شکر و شاکران ، نتایج و دستاوردهای شکرو آسیب های ناشکری انسان مطرح و مورد توجه واقع شده است.هم چنین ؛با بررسی شکر در آثار منظوم (سنایی ، عطار و مولانا ) وبررسی سیر تحول آن تا قرن هفتم ، می توان دریافت که در قرن هفتم (آثار مولانا) نسبت به قرون پیشین (آثار سنایی و عطار) مقام شکر هم از نظر صوری هم از نظر محتوایی، از بسط و گسترش بیش تری برخوردار است چنان که به لحاظ دسته بندی ها ، دسته بندی های کامل تر ی از نتایج شکر وآسیب های نا شکری ارایه گردیده است همچنین؛ توجه و تاکید بر موضوعات ژرف و عمیقی چون شکر دیگر موجودات از انسان، رابطه ی تنعم و رفاه با شکر ، برتری شکر بر نعمت و رویکرد های تازه در موارد شکر و پیامدهای آن، از عمق و وسعت موضوع در آثار متأخر (مولوی) - ضمن تایید متون متقدم (سنایی و عطار) - حکایت می کند. کلیدواژه: شُکر، مقامات عرفانی، سنایی، عطار، مولوی